Η Μουσική, είναι ένα συμπαντικό φαινόμενο. Όλοι οι αρχαίοι σοφοί από τον Πυθαγόρα μέχρι τον Πλούταρχο συνηγορούν υπέρ της θείας προελεύσεώς της. Γι΄αυτό η Μουσική διατρέχει όλο τον ανθρώπινο βίο από τη στιγμή της εμφανίσεως του ανθρώπου σε αυτόν τον Πλανήτη. Μέσω αυτής ο άνθρωπος εκφράζει τα ποικίλα συναισθήματα του. Αν αρκούσε ο πεζός λόγος τότε η μουσική όχι μόνο δεν θα υπήρχε αλλά θα ήταν και ένα δυσάρεστο φαινόμενο που θα επισκίαζε τον πεζό λόγο. Δεν θα μπορούσε η μουσική να μην διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο και στη ζωή της εκκλησίας. Εκεί το ποιητικό κείμενο μελοποιημένο αναδεικνύει όλο το μεγαλείο της εσωτερικής και πνευματικής ζωής, της πορείας του ανθρώπου προς την θέωση. Δεν νοείται ακολουθία της εκκλησίας χωρίς την ψαλμώδηση των κειμένων μέσω της «βυζαντινής» παρασημαντικής. Πλείστοι όσοι σπουδαίοι μουσικοί από τον Ιωάννη τον Κουκουζέλη ως τον Πέτρο τον Πελοποννήσιο άφησαν ανεξίτηλο το στίγμα τους στην ιστορία των μουσικών εκκλησιαστικών συνθέσεων. Οι αρχές της χρονολογούνται από ορισμένους μελετητές στον 4ο αιώνα μ.Χ, λίγο μετά τη μεταφορά της πρωτεύουσας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στην Κωνσταντινούπολη από το Μέγα Κωνσταντίνο και είναι καθαρά συνέχεια και εξέλιξη της αρχαίας ελληνικής μουσικής. Σε αυτή τη μουσική συναντάμε την λεγόμενη οκταηχία (πρώτος ήχος, δεύτερος, τρίτος, τέταρτος, πλάγιος του πρώτου, πλάγιος του δεύτερου, βαρύς, πλάγιος του τέταρτου).
Κάθε Κυριακή ο ένας ήχος διαδέχεται τον άλλον. Η μελωδικότητα των γενών και των μουσικών τους κλιμάκων είναι αξεπέραστης ομορφιάς και συμβάλουν τα μέγιστα στη δημιουργία του κατάλληλου κλίματος που θα οδηγήσει τον άνθρωπο σε προσευχητική κατάσταση. Τα ποικίλματα, οι μελωδικές φράσεις οι εναλλαγές των γενών μέσα στις διάφορες συνθέσεις, ιδιαιτέρως στα αργά μέλη, είναι υψηλής μουσικής δεξιοτεχνίας και δηλώνουν ότι είναι μια δύσκολη τέχνη που απαιτεί σοβαρή μελέτη και φωνητικές ικανότητες από τον εκτελεστή. Λατρεία και μουσική πλέον είναι άρρηκτα συνδεδεμένες και συνυφασμένες έννοιες.
Για τη διάδοση και διατήρηση αυτής της τέχνης θα πρέπει να μεριμνήσουν οι αρμόδιοι φορείς της εκκλησίας και της πολιτείας έτσι ώστε η παράδοση αυτή που έρχεται από τα βάθη των αιώνων να βρει όλο και περισσότερους σύγχρονους συνεχιστές.
Ιωάννης Αλεξόπουλος
Πρωτοψάλτης της Ιεράς Βυζαντινής Μονής Οσίου Λουκά, Καθηγητής Βυζαντινής Μουσικής.