Όσο και αν ακούγεται κλισέ πλέον η φράση ότι το πρωινό αποτελεί το σημαντικότερο γεύμα της ημέρας, στην πραγματικότητα αυτό είναι που ισχύει. Ολοένα και περισσότερες μελέτες γίνονται για να αποδείξουν την αξία του πρωινού στα παιδιά ειδικά, αλλά και σε όλες τις ηλικιακές ομάδες. Γιατί όμως το πρωινό είναι σημαντικό; Ο εγκέφαλος χρειάζεται άμεσα γλυκόζη για να λειτουργήσει, ουσία η οποία θα δοθεί μέσω του πρωινού. Έρευνες έχουν δείξει ότι παιδιά τα οποία δεν καταναλώνουν πρωινό, εμφανίζονται νωχελικά στο σχολείο και δεν τα καταφέρνουν αρκετά καλά σε δεξιότητες και ασκήσεις που απαιτούν εγρήγορση και σκέψη. Εκτός των άλλων το πρωινό φαίνεται ότι «αδυνατίζει». Παιδιά που καταναλώνουν πρωινό είναι κατά μέσο όρο χαμηλότερου βάρος από παιδιά που δεν καταναλώνουν. Τέλος, είναι το γεύμα, το οποίο «τακτοποιεί» όλα τα υπόλοιπα γεύματα της ημέρας. Άνθρωποι που καταναλώνουν πρωινό εμφανίζουν μικρότερη θερμιδική πρόσληψη κατά τη διάρκεια της ημέρας σε σχέση με αυτούς που δεν καταναλώνουν. Επιπλέον, η συνήθεια της κατανάλωσης πρωινού, φαίνεται να παραμένει και στους ενήλικες, εάν οι ίδιοι την είχαν ξεκινήσει αυτή τη συνήθεια από μικρά παιδιά. Το πρωινό καλό είναι να καλύπτει το 25% των συνολικών ημερήσιων αναγκών σε ενέργεια που χρειάζεται ο οργανισμός. Ένα καλό πρωινό θα πρέπει να περιλαμβάνει ποικιλία τροφίμων (ένα τρόφιμο από την ομάδα του αμύλου, ένα τρόφιμο από την ομάδα των γαλακτοκομικών και 1 τρόφιμο από την ομάδα του φρούτου ή των λαχανικών) και θρεπτικών συστατικών.
Ήταν όμως πάντα έτσι;
Στα ομηρικά χρόνια, οι αρχαίοι Έλληνες κατανάλωναν άκρατο (ανέρωτο) οίνο με ψωμί γι’ αυτό και η πρώτη λήψη τροφής ονομάστηκε ακράτισμα. Ήταν ένα κομμάτι ψωμί βουτηγμένο σε άκρατο οίνο και μερικές φορές το συνόδευαν από σύκα ή άλλα φρούτα, ελιές ή ένα μικρό κομμάτι τυρί Το πρωινό αυτό τρωγόταν πολύ νωρίς το πρωί, την αυγή. Οι Ρωμαίοι δεν συνήθιζαν να τρώνε πρόγευμα και κατανάλωναν μόνο ένα γεύμα την ημέρα γύρω στο μεσημέρι, σύμφωνα με τους ιστορικούς, που εξηγούν ότι οι Ρωμαίοι πίστευαν ότι ήταν πιο υγιεινό να τρώνε μόνο ένα γεύμα την ημέρα. Είχαν εμμονή με την πέψη και η κατανάλωση περισσότερων από ένα γεύμα θεωρήθηκε μια μορφή λαιμαργίας. Αυτή η πεποίθηση επηρέασε τον τρόπο που οι άνθρωποι έτρωγαν για πολύ καιρό. Ακολούθως, οι «Βυζαντινοί» δεν κατανάλωναν πρωινό, αλλά το σημαντικότερο γεύμα για αυτούς ήταν το δείπνο.
Στη μεσαιωνική Ευρώπη, το φαγητό στην αρχή της ημέρας ήταν μόνο μια αναγκαιότητα για όσους ξεκινούσαν να δουλεύουν πολύ πρωί ή για τους ηλικιωμένους και τους ασθενείς. Ο μεγάλος φιλόσοφος και θεολόγος του 13ου αιώνα Θωμάς Ακινάτης θεωρούσε ότι ήταν αμαρτία να φάει κάποιος πολύ νωρίς το πρωί και το φαγητό πριν από την πρωινή λειτουργία ήταν κατακριτέο, επειδή η νηστεία ήταν μια θρησκευτική υποχρέωση. Πιστεύεται ότι η λέξη breakfast (πρωινό) μπήκε τότε στην αγγλική γλώσσα και κυριολεκτικά σήμαινε “break the night’s fast”, το «σπάσιμο», το σταμάτημα της βραδινής νηστείας. Το θρησκευτικό τελετουργικό προσέφερε και τη συνήθεια του πλήρους αγγλικού πρωινού. Tην ημέρα πριν από την αρχή της νηστείας της Σαρακοστής, οι άνθρωποι έπρεπε να χρησιμοποιήσουν το κρέας που είχαν, κυρίως χοιρινό και μπέικον, επειδή οι περισσότεροι έτρεφαν γουρούνια. Έτρωγαν το κρέας συχνά με αυγά, τα οποία επίσης έπρεπε να φροντίσουν να καταναλωθούν πριν την έναρξη της νηστείας και έτσι γεννήθηκε ο πρόδρομος του πλήρους αγγλικού πρωινού που εκείνη την εποχή, μάλλον δεν το έτρωγαν το πρωί.
Περίπου τον 17ο αιώνα πιστεύεται ότι όλες οι κατηγορίες κοινωνικών τάξεων άρχισαν να τρώνε πρωινό. Με τον Κάρολο τον Β, άρχισαν να εμφανίζονται ο καφές, το τσάι και πιάτα όπως η ομελέτα, στα τραπέζια των πλουσίων. Στα τέλη της δεκαετίας του 1740, άρχισαν να εμφανίζονται αίθουσες πρωινού στα σπίτια των πλουσίων. Σε κάποιες περιπτώσεις σερβίρονταν μέχρι και 24 πιάτα για πρωινό. Η Βιομηχανική Επανάσταση στα μέσα του 19ου αιώνα ρύθμισε τις ώρες εργασίας και οι εργάτες χρειάζονταν ένα πρόγευμα για να πάρουν δύναμη για τη σκληρή πολύωρη καθημερινή δουλειά. Οι άνθρωποι από όλες τις τάξεις άρχισαν να τρώνε ένα γεύμα πριν πάνε να δουλέψουν, ακόμα και τα αφεντικά.
Στα τέλη του 20ου αιώνα, το πρωινό άλλαξε για άλλη μια φορά από τον Αμερικανό John Harvey Kellogg που δημιούργησε τα γνωστά μας κορν φλέικς και εξελίχθηκε σε μια βιομηχανία πολλών δισεκατομμυρίων. Μέχρι τη δεκαετία του 1920 και του 1930 η αμερικανική κυβέρνηση προώθησε το πρωινό ως το σημαντικότερο γεύμα της ημέρας, αλλά στη συνέχεια ο Β Παγκόσμιος Πόλεμος έφερε πολλές ελλείψεις στα τρόφιμα. Στη Βρετανία από τα μεταπολεμικά χρόνια μέχρι την οικονομικά απελευθερωμένη δεκαετία του 1950, άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους στα σπίτια οι αμερικάνικες φρυγανιέρες, το ψωμί σε φέτες, ο στιγμιαίος καφές και τα δημητριακά. Η ανακάλυψη της τοστιέρας σήμαινε ότι το παλιό ψωμί θα μπορούσε να μετατραπεί γρήγορα, με τη βοήθεια λίγο βουτύρου και ίσως κάποιας μαρμελάδας, σε ικανοποιητικό γεύμα. Οι ηλεκτρικές ψηστιέρες, οι βαφλιέρες καθώς και άλλα βοηθήματα μαγειρέματος έκαναν πιο βολική την προετοιμασία του πρωινού σε μια εποχή που όλο και περισσότερες γυναίκες εγκατέλειπαν το σπίτι για το χώρο δουλειάς, αρχικά ως απάντηση στην έλλειψη εργατικού δυναμικού που έφερε ο Παγκόσμιος Πόλεμος και στη συνέχεια, ως δική τους απόφαση και επιλογή.
Παναγιώτης Ζήσης
Κλινικός Διαιτολόγος- Διατροφολόγος, MSc
