Καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής η μάζα των οστών μεταβάλλεται. Η μέγιστη οστική μάζα επιτυγχάνεται μεταξύ 25ου και 35ου έτους, διατηρείται σταθερή μέχρι την ηλικία των 45 ετών και μετά αρχίζει σταδιακά να μειώνεται. Ο οστίτης ιστός είναι ένας μεταβολικά δραστήριος ιστός που συνεχώς ανανεώνεται μέσω του ρυθμού οστικής ανακατασκευής, διαδικασία που στηρίζεται στην παράλληλη λειτουργία των οστεοβλαστών (οστική παραγωγή) και των οστεοκλαστών (οστική απορρόφηση). Η διαδικασία της ανακατασκευής των οστών καθορίζεται τόσο από το ρυθμό της επαναρρόφησης οστού από τους οστεοκλάστες όσο και από το ρυθμό της εναπόθεσης νέου οστού από τους οστεοβλάστες. Συνεπώς, η απώλεια οστικής μάζας μπορεί να είναι αποτέλεσμα της αύξησης του ρυθμού οστικής επαναρρόφησης, της μείωσης του ρυθμού οστικής παραγωγής ή του συνδυασμού αυτών των δύο. Η οστεοπόρωση, μια συνήθης σκελετική διαταραχή της εποχής μας, χαρακτηρίζεται από μειωμένη σκελετική αντοχή που προδιαθέτει ένα άτομο σε κατάγματα. Φανταστείτε το οστό όχι σαν κάτι συμπαγές, αλλά σαν ένα σφουγγάρι με πολλές «τρυπίτσες». Ένα οστεοπορωτικό οστό έχει μεγαλύτερες «τρυπίτσες» σε σχέση με ένα φυσιολογικό οστό, και άρα είναι πιο εύκολο να υποστεί κάταγμα. 1 στους 5 άντρες και 3 στις 5 γυναίκες πάσχουν από οστεοπόρωση παγκοσμίως. Οι παράγοντες που παίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της οστικής μάζας σε όλη τη διάρκεια της ζωής είναι:
- Γενετικοί παράγοντες.Στους παράγοντες αυτούς περιλαμβάνονται η φυλή, το φύλο και η κληρονομική προδιάθεση. Π.χ. οι μαύρες γυναίκες και οι ασιάτισες έχουν μικρότερες πιθανότητες να νοσήσουν από οστεοπόρωση σε σχέση με τις λευκές.
- Έμμηνος ρύση.Η καθυστερημένη εμμηναρχή και ο άστατος κύκλος, σχετίζονται με διαταραχές στην επίτευξη της βέλτιστης οστικής μάζας και με μεγαλύτερη απώλεια οστικής μάζας κατά την εμμηνόπαυση. Η πρώιμη εμμηνόπαυση επιβαρύνει την απώλεια οστικής μάζας που φυσιολογικά θα πραγματοποιούνταν σε μεγαλύτερη ηλικία εμμηνόπαυσης.
- Χρήση φαρμάκων.Τα κορτικοστεροειδή (κορτιζονούχα φάρμακα) αποτελούν την πιο συχνή κατηγορία φαρμάκων που εμπλέκονται στην παθογένεια της νόσου, επηρεάζοντας αρνητικά την μάζα του οστού. Χρόνια λήψη κορτιζόνης μπορεί να αυξήσει τις πιθανότητες για οστεοπόρωση στο μέλλον.
- Φυσική Δραστηριότητα. Τα χαμηλά επίπεδα φυσικής δραστηριότητας και η έντονη καθιστική ζωή, επιδρούν αρνητικά στα επίπεδα της οστικής μάζας σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Η φυσική δραστηριότητα η οποία έχει να κάνει με «σήκωμα» βάρους (ακόμα και του δικού μας βάρους), είναι αυτή η οποία «ερεθίζει» την παραγωγή νέου οστίτη ιστού.
- Άλλοι Συμπεριφοριστικοί παράγοντες. Το κάπνισμα, η υπερκατανάλωση αλκοόλ και καφεΐνης (> 4 φλιτζάνια καφέ/ ημέρα) επιδρούν αρνητικά στα επίπεδα της οστικής μάζας σε όλη τη διάρκεια της ζωής.
- Διατροφή- Θρεπτικά συστατικά
Ο ρόλος της διατροφής είναι πολύ σημαντικός τόσο στην πρόληψη, καθώς συμβάλει στην ανάπτυξη της μέγιστης οστικής πυκνότητας, αλλά και στην παρεμπόδιση της εξέλιξης της οστεοπενίας σε οστεοπόρωση. Τα θρπετικά συστατικά που είναι απαραίτητα στην υγεία των οστών είναι:
- Ασβέστιο
2-3μερίδες γαλακτοκομικών την ημέρα (1 ποτήρι γάλα= 1 κεσεδάκι γιαούρτι= 30 γρ τυρί) είναι απαραίτητες για την επαρκή πρόσληψη του ασβεστίου. Ασβέστιο υπάρχει και σε φυτικά τρόφιμα (αμύγδαλα, σουσάμι και ταχίνι, μπρόκολο και κουνουπίδι), αλλά η απορρόφηση είναι καλύτερη στα ζωικά λόγω της ταυτόχρονης ύπαρξης λακτόζης και πρωτεΐνης.
- Φώσφορος
Το Δεύτερο μεταλλικό στοιχείο μετά το ασβέστιο που είναι συστατικό του υδρόξυαπατίτη του «ορυκτού» των οστών. Όπου υπάρχει επάρκεια σε πρωτεΐνες, υπάρχει επάρκεια και σε φώσφορο. Επομένως, καλές πηγές είναι το κρέας, το κοτόπουλο, το ψάρι, τα αυγά, το τυρί και τα όσπρια.
- Μαγνήσιο
Το τρίτο μεταλλικό στοιχείο μετά το ασβέστιο που είναι συστατικό των οστών. Προσδίδει σκληρότητα στα δόντια επειδή συγκρατεί το ασβέστιο στο σμάλτο. Καλές πηγές είναι τα πράσινα φυλλώδη λαχανικά και χόρτα, οι ξηροί καρποί και βούτυρα αυτών, τα όσπρια και τα Σύκα (και ξερά)
- Βιταμίνη D
Ο ρόλος της είναι πολύ σημαντικός στην απορρόφηση του ασβεστίου. Η επαρκής έκθεση σε πρωινό ήλιο για 10-15 λεπτά την ημέρα το καλοκαίρι, αλλά και η κατανάλωση γαλακτοκομικών, λιπαρών ψαριών, κρόκου του αυγού και μανιταριών συμβάλλουν στην αυξημένη συγκέντρωση στο αίμα.
- Βιταμίνη Κ2
Η Κ2 ενεργοποιεί τις 2 σημαντικές πρωτεΐνες (οστεοκαλσίνη και matrix GLA) οι οποίες λειτουργούν ως «τροχονόμος» για το ασβέστιο, καθοδηγώντας το στα οστά και όχι στα αγγεία για καθίζηση. Τροφές πλούσιες σε Κ2 είναι τα κίτρινα τυριά, ο κρόκος του αυγού και το βούτυρο.
Παναγιώτης Ζήσης
Κλινικός Διαιτολόγος- Διατροφολόγος, MSc
