Ως μέλι νοείται το γλυκό προϊόν που παράγουν οι μέλισσες όταν συλλέγουν νέκταρ ή άλλους φυτικούς χυμούς από ζωντανά μέρη φυτών, το μεταφέρουν στην κυψέλη τους, το εμπλουτίζουν με άλλες δικές τους ουσίες που συντελούν στη μετατροπή του, το αποθηκεύουν στις κηρήθρες τους, όπου ωριμάζει και στη συνέχεια το σφραγίζουν στεγανοποιώντας το.
Χρήσιμα ιστορικά στοιχεία για το μέλι
- Στους Αιγυπτιακούς παπύρους πριν από 3500 χρόνια το μέλι αναφέρεται ως θεραπευτικό μέσο.
- Στο βιβλίο της ζωής των αρχαίων Ινδών αναφέρεται ότι η ζωή παρατείνεται όταν υπάρχει καθημερινή κατανάλωση μελιού.
- Το μέλι αποτελούσε τροφή των Ολύμπιων Θεών (με μέλι ανατράφηκε ο Δίας από τη νύμφη Μέλισσα).
- Ο Ιπποκράτης συνιστούσε την κατανάλωση μελιού ως θεραπευτικό μέσο για πολλές παθήσεις.
- Ο Αριστοτέλης πίστευε ότι το μέλι παρατείνει τη ζωή.
- Το σώμα του Μ. Αλεξάνδρου μεταφέρθηκε μέσα σε μέλι μέχρι την ταφή του.
- Οι Ρωμαίοι διατηρούσαν το κρέας μέσα σε μέλι
Είδη Μελιού
- Ανθόμελο: παράγεται από το νέκταρ των λουλουδιών. (μέλι θυμαριού, πορτοκαλιάς, ερείκης καστανιάς, βαμβακιού)
- Μέλι θυμαριού: με υπέροχο άρωμα, καλύπτει το 10% της παραγωγής μελιού στην Ελλάδα, είναι πρώτο στην κατάταξη ποιότητας και έχει αντιμικροβιακή δράση.
- Μέλι πορτοκαλιάς: είναι ανοιχτόχρωμο, έχει εξαιρετικό άρωμα, παράλληλα με τις αντιμικροβιακές του ιδιότητες έχει και αντιοξειδωτικές.
- Μέλι μελιτωμάτων: παράγεται από το χυμό δασικών φυτών (μέλι ελάτης, πεύκου, βελανιδιάς). Αποτελεί το μεγαλύτερο ποσοστό της ελληνικής παραγωγής, είναι σκουρόχρωμο εξαιτίας της μεγάλης του περιεκτικότητας σε διάφορα ιχνοστοιχεία. Δεν κρυσταλλώνει εύκολα.
Χημική σύσταση μελιού
Η χημική του σύσταση εξαρτάται από την προέλευση και το είδος του μελιού. Το μέλι περιέχει πάνω από 180 ουσίες. Σε γενικές γραμμές περιέχει 16-17% νερό, 77%-78% υδατάνθρακες (κυρίως γλυκόζη και φρουκτόζη), πρωτεΐνες, ιχνοστοιχεία και βιταμίνες, αλλά και πρεβιοτικές ουσίες οι οποίες βοηθούν στην καλή λειτουργία του εντέρου.
Βακτηριοστατική Ιδιότητα
Το μέλι δεν ευνοεί την ανάπτυξη κανενός παθογόνου μικροοργανισμού. Αυτό οφείλεται στο χαμηλό ph που έχει, στην υψηλή περιεκτικότητα σε σάκχαρα, στο γλουκονικό οξύ, καθώς και στο υπεροξείδιο του υδρογόνου, που είναι τοξικό για τα μικρόβια.
Κρυστάλλωση
Η κρυστάλλωση του μελιού είναι μια απολύτως φυσική διεργασία. Μπορεί να συμβεί μερική κρυστάλλωση (όταν το μέλι χωρίζει στα δύο, επάνω ρευστό και κάτω κρυσταλλωμένο) ή ολική κρυστάλλωση. Μάλιστα, αυτός είναι και ένας πολύ αδρός τρόπος να διαχωρίσουμε αν το μέλι είναι νοθευμένο ή όχι (το ανόθευτο μέλι ανθέων κρυσταλλώνει, ενώ το νοθευμένο όχι). Το μέλι μπορεί να αποκρυσταλλώσει τοποθετώντας το σε μπεν μαρί. Με τον τρόπο αυτό, και αναδεύοντάς το αργά, έρχεται στην προηγούμενή του κατάσταση. Προσοχή, η θερμοκρασία δεν θα πρέπει να ξεπεράσει τους 45οC, γιατί τότε το μέλι χάνει τις πολύτιμες ουσίες του. Όχι ότι είναι επικίνδυνο και δεν μπορείτε να το καταναλώσετε, αλλά μετά το μέλι αντικαθιστά απλά τη ζάχαρη αφού έχει μόνο γλυκύτητα και όχι θρεπτικά συστατικά.
Αποθήκευση και συντήρηση μελιού
Το μέλι πρέπει να φυλάσσεται σε σκοτεινό και δροσερό μέρος, μακριά από τον ήλιο και τις μυρωδιές, σε γυάλινο ή ανοξείδωτο σκεύος. Πρέπει να είναι πάντα σφραγισμένο. Αποφύγετε να αγοράζεται μισογεμάτα δοχεία.
Νοθεία
Το μέλι δεν νοθεύεται εύκολα. Αναμιγνύεται δύσκολα με νερό ή γλυκόζη ή άλλη γλυκαντική ουσία. Περιπτώσεις νοθείας του ελληνικού μελιού είναι πολύ σπάνιες.
Διατροφική αξία του μελιού
- Είναι άμεση πηγή ενέργειας για αθλητές και πολύ δραστήρια άτομα, λόγω των υδατανθράκων που περιέχει.
- Αποτελεί καλή πηγή σακχάρων για διαβητικούς. Η ζάχαρη απορροφάται πιο γρήγορα από το μέλι, επομένως το μέλι ενδείκνυται.
- Συστήνεται σε περιπτώσεις σιδηροπενικής αναιμίας, λόγω του σιδήρου που περιέχει, ειδικά σε χορτοφάγους.
- Συστήνεται σε περιπτώσεις δυσκοιλιότητας, λόγω της χολίνης που περιέχει.
- Περιέχει ουσίες που ρυθμίζουν την οξύτητα του στομάχου, επομένως συστήνεται σε άτομα με γαστρικό έλκος.
- Έχει αντισηπτικές και αντιμικροβιακές ιδιότητες.
- Περιέχει χαλκό, ο οποίος είναι σημαντικός για τη σύνθεση της αιμοσφαιρίνης και του κολλαγόνου. Ο χαλκός αποτελεί συστατικό ενός ενζύμου που συμμετέχει στην εξουδετέρωση ελευθέρων ριζών. Δίαιτες πτωχές σε χαλκό συμβάλλουν στην εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων μέσω της μείωσης της δραστικότητας αυτού του ενζύμου.
Κίνδυνοι από την κατανάλωση μελιού
Οι κίνδυνοι είναι κυρίως χημικοί και προέρχονται από τα υπολείμματα φαρμάκων και άλλων ρύπων στο μέλι. Ο άμεσος τρόπος επιμόλυνσης αφορά σε κτηνιατρικά φάρμακα που χρησιμοποιεί εντός της κυψέλης ο μελισσοκόμος (αντιβιοτικά, ακαρεοκτόνα, σκευάσματα κατά του λεπιδόπτερου Galleria mellonela). Ο έμμεσος τρόπος επιμόλυνσης έχει να κάνει με μεταφορά διάφορων φυτοπροστατευτικών ουσιών από τις ίδιες τις μέλισσες από τη συλλογή του νέκταρος, των μελιτωμάτων, του νερού και της γύρης. Το μέλι μπορεί επίσης να επιμολυνθεί με βαρέα μέταλλα. Για το λόγο αυτό, καλό είναι ο μελισσοκόμος να διαλέγει επιμελώς πού θα τοποθετήσει τις κυψέλες του (π.χ. όχι κοντά σε βιομηχανική περιοχή).
Βρεφικός βοτουλινισμός ή αλλαντίαση
Η κατανάλωση μελιού απαγορεύεται σε βρέφη μικρότερα του ενός έτους. Το μέλι μπορεί να περιέχει σπόρια του Clostridium botulinum, τα οποία βλασταίνουν στο ανέτοιμο πεπτικό σύστημα των βρεφών, παράγουν τοξίνη (τοξίνη αλλαντίασης) η οποία προκαλεί παράλυση μυών και συνήθως ο θάνατος προέρχεται από αναπνευστική δυσχέρεια.
Παναγιώτης Ζήσης
Κλινικός Διαιτολόγος- Διατροφολόγος MSc
