Φτάσαμε πλέον στην Μ. Εβδομάδα και γι αυτό έκρινα σκόπιμο να αναφερθώ στη μουσική που ίσως θα λέγαμε πως «ταιριάζει» σε αυτήν την περίοδο του έτους.
Αρχικά, πρέπει να πούμε πως ονομάζεται Μεγάλη από την ανάμνηση των γεγονότων που διαδραματίζονται καθ΄ εκάστη των ημερών αυτής τα οποία και θεωρούνται ιδιαίτερα σημαντικά για τη χριστιανική θρησκεία.
Όπως μας εξηγεί ο Αγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος, μεγάλα και κοσμοσωτήρια γεγονότα συνέβησαν στη διάρκειά της. Κέντρο αυτών των γεγονότων είναι βεβαίως τα άγια και άχραντα Πάθη, η θεόσωμη Ταφή και η ένδοξη Ανάσταση του Κυρίου.
Η Μεγάλη Εβδομάδα λέγεται επίσης και “Αγία Εβδομάδα” σε διάκριση της “Καθαρής Εβδομάδας” που είναι η πρώτη εβδομάδα των νηστειών της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Από τις καθημερινές Ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδος και ιδίως από την Ακολουθία του Μυστικού Δείπνου (Όρθρος Μεγάλης Πέμπτης) και την Τελετή της Ανάστασης (Μεσάνυχτα Μεγάλου Σαββάτου) προήλθε το Λειτουργικό Δράμα. Από την Κυριακή των Βαΐων το πρωί μέχρι το Μ. Σάββατο στην εκκλησία ψάλλονται ασταμάτητα ύμνοι και η προσέλευση των πιστών είναι πιο συχνή από κάθε άλλη περίοδο του χρόνου. Ο κόσμος θα έλεγε κανείς πως βρίσκει καταφύγιο στους ύμνους και στην ιστορία που εξελίσσεται καθ’όλη τη διάρκεια της Μ. Εβδομάδας και είναι βέβαιο ότι η βυζαντινή μουσική, η αρχαιότερη όλων, φροντίζει να τοποθετεί τον πιστό σε μια ατμόσφαιρα κατανυκτική και γαλήνια. Κατά την προσωπική μου άποψη η περίοδος αυτή μας κάνει να σκεφτόμαστε, να αναθεωρούμε, να συγκινούμαστε και να ηρεμούμε μπροστά στα Πάθη του Χριστού.
Ωστόσο, αν και η Μ. Εβδομάδα είχε παλιότερα χαρακτηριστεί και ως εβδομάδα αργίας όπου απαγορεύονταν η εργασία, οι περισσότεροι από εμάς συνεχίζουμε τις εργασίες μας και ίσως να μην προλαβαίνουμε να πηγαίνουμε σε κάποιο ναό.
Για το λόγο αυτό, θα ήθελα να σας παρουσιάσω και να σας προτείνω μια λίστα από μουσικά έργα τα οποία θεωρώ αξιοσημείωτα και πιστεύω πως μας φέρνουν στο πνεύμα αυτών των ημερών και δημιουργούν ίσως την ατμόσφαιρα που χρειάζεται.
Φυσικά, πρώτο μουσικό έργο στη λίστα μου δε θα μπορούσε να είναι άλλο από το Requiem του Mozart. Η νεκρώσιμη ακολουθία της καθολικής εκκλησίας, είναι περισσότερο γνωστή με την ονομασία Ρέκβιεμ, από την πρώτη λέξη του λατινικού κειμένου. Υπάρχουν πολλές μελοποιήσεις του Ρέκβιεμ. Μια από αυτές είναι και το Ρέκβιεμ του Verdi. Η διάταξη στο Ρέκβιεμ του Βέρντι, είναι λίγο διαφορετική, το κείμενο όμως είναι το ίδιο. H τελευταία ενότητα “Libera me”, υπάρχει μόνο στη διάταξη του Verdi.
Adagio in G Minor (Albinoni).
Tο πένθιμο εμβατήριο Marcia Funebre του Στέφανου Δολιανίτη.
Giuseppe Mariani – Sventura!(= συμφορά).
Ωστόσο μπορούμε να βρούμε και ύμνους της εκκλησίας που έχουν ερμηνεύσει κατά καιρούς Έλληνες τραγουδιστές όπως ο Γαϊτάνος.
Ιδού ο Νυμφίος
Το Νυμφώνα Σου
Σήμερον κρεμάται
Εξέδυσάν με
Σε το Αναβαλόμενον
Η Ζωή εν τάφω
Άξιον Εστί
Αι γενεαί πάσαι
Αναστάσεως ημέρα
Χριστός Ανέστη
Ο Ύμνος της Αγάπης.
Τέλος, αν είστε σπίτι σας τις ήμερες εκείνες είναι καλό να ανοίξετε την πόρτα σας στα παιδιά και να απολαύσετε τα κάλαντα των ημερών.
Το Σάββατο του Λαζάρου τα κορίτσια γυρίζουν τα σπίτια και τραγουδούν τα ειδικά κάλαντα (Λαζαρικά) σε διάφορες παραλλαγές, σύμφωνα με την περιοχή που μένουν. Τα Κάλαντα του Λαζάρου εξιστορούν την «εκ νεκρών έγερση» του Λαζάρου. Τον Λάζαρο τραγουδούν κυρίως κορίτσια σχολικής ηλικίας, τα οποία αποκαλούνται λαζαρίνες, λαζαρίτσες, λαζαρούδισσες κ.α. Τελειώνοντας το τραγούδι τους, οι καλαντιστές της ημέρας, συνεχίζουν με ευχετικούς και επαινετικούς στίχους για το σπίτι και δέχονται ως φιλοδώρημα αυγά που τα τοποθετούν σ’ ένα στολισμένο καλαθάκι.
Τα Κάλαντα της Μεγάλης Πέμπτης έχουν θρηνητικό χαρακτήρα και αναφέρονται στη Σταύρωση του Χριστού. Το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής αγόρια γυρνούν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούν το μοιρολόι «Σήμερα μαύρος ουρανός», γνωστό και ως «Μοιρολόι της Παναγίας».
Ζούμε σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από άγχος, αστάθεια, κρίση των αξιών, μοναξιά και επιφανειακές ανθρώπινες σχέσεις. Ο άνθρωπος κινδυνεύει να χαθεί μέσα στην ανωνυμία και την μονοτονία της πόλης. Σε μια τέτοια κοινωνία θα ήταν άδικο να υπάρξει πτώση και των εσωτερικών συνόρων του αυτοπροσδιορισμού της ταυτότητας και του πολιτισμού μας. Τα ήθη, τα έθιμα και οι παραδόσεις ενός λαού συνθέτουν μια αρμονική ζωή και είναι ένα πολύ σημαντικό κεφάλαιο της πολιτισμικής κληρονομιάς. Τα ήθη είναι οι «άγραφοι νόμοι» κάθε κοινωνίας και τα έθιμα είναι οι πράξεις, οι οποίες εκφράζουν τις αντιλήψεις της. Μαζί αυτά κτίζουν τις παραδόσεις και την ιστορία μας, οι οποίες αποτελούν πηγή δύναμης, ταυτότητας, σύνδεσης ανάμεσα στις γενιές και πηγή πίστης και νοήματος.
Δεν είναι απαραίτητο να ακολουθεί κατά γράμμα κανένας αυτόν τον τρόπο ζωής, ωστόσο οι επιστήμονες ισχυρίζονται πως φτάνει να βρεθεί κανείς στο πνεύμα των πατροπαράδοτων συνηθειών για να αντλήσει δύναμη και είναι βέβαιο ότι οι μεγάλες γιορτές όπως του Πάσχα είναι μια καλή αρχή για την ενίσχυση της οικογενειακής συνοχής. Εύχομαι το φως της Ανάστασης να φωτίζει τις καρδιές μας!Καλό Πάσχα και καλή Ανάσταση!
Αρχικά, πρέπει να πούμε πως ονομάζεται Μεγάλη από την ανάμνηση των γεγονότων που διαδραματίζονται καθ΄ εκάστη των ημερών αυτής τα οποία και θεωρούνται ιδιαίτερα σημαντικά για τη χριστιανική θρησκεία.
Όπως μας εξηγεί ο Αγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος, μεγάλα και κοσμοσωτήρια γεγονότα συνέβησαν στη διάρκειά της. Κέντρο αυτών των γεγονότων είναι βεβαίως τα άγια και άχραντα Πάθη, η θεόσωμη Ταφή και η ένδοξη Ανάσταση του Κυρίου.
Η Μεγάλη Εβδομάδα λέγεται επίσης και “Αγία Εβδομάδα” σε διάκριση της “Καθαρής Εβδομάδας” που είναι η πρώτη εβδομάδα των νηστειών της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Από τις καθημερινές Ακολουθίες της Μεγάλης Εβδομάδος και ιδίως από την Ακολουθία του Μυστικού Δείπνου (Όρθρος Μεγάλης Πέμπτης) και την Τελετή της Ανάστασης (Μεσάνυχτα Μεγάλου Σαββάτου) προήλθε το Λειτουργικό Δράμα. Από την Κυριακή των Βαΐων το πρωί μέχρι το Μ. Σάββατο στην εκκλησία ψάλλονται ασταμάτητα ύμνοι και η προσέλευση των πιστών είναι πιο συχνή από κάθε άλλη περίοδο του χρόνου. Ο κόσμος θα έλεγε κανείς πως βρίσκει καταφύγιο στους ύμνους και στην ιστορία που εξελίσσεται καθ’όλη τη διάρκεια της Μ. Εβδομάδας και είναι βέβαιο ότι η βυζαντινή μουσική, η αρχαιότερη όλων, φροντίζει να τοποθετεί τον πιστό σε μια ατμόσφαιρα κατανυκτική και γαλήνια. Κατά την προσωπική μου άποψη η περίοδος αυτή μας κάνει να σκεφτόμαστε, να αναθεωρούμε, να συγκινούμαστε και να ηρεμούμε μπροστά στα Πάθη του Χριστού.
Ωστόσο, αν και η Μ. Εβδομάδα είχε παλιότερα χαρακτηριστεί και ως εβδομάδα αργίας όπου απαγορεύονταν η εργασία, οι περισσότεροι από εμάς συνεχίζουμε τις εργασίες μας και ίσως να μην προλαβαίνουμε να πηγαίνουμε σε κάποιο ναό.
Για το λόγο αυτό, θα ήθελα να σας παρουσιάσω και να σας προτείνω μια λίστα από μουσικά έργα τα οποία θεωρώ αξιοσημείωτα και πιστεύω πως μας φέρνουν στο πνεύμα αυτών των ημερών και δημιουργούν ίσως την ατμόσφαιρα που χρειάζεται.
Φυσικά, πρώτο μουσικό έργο στη λίστα μου δε θα μπορούσε να είναι άλλο από το Requiem του Mozart. Η νεκρώσιμη ακολουθία της καθολικής εκκλησίας, είναι περισσότερο γνωστή με την ονομασία Ρέκβιεμ, από την πρώτη λέξη του λατινικού κειμένου. Υπάρχουν πολλές μελοποιήσεις του Ρέκβιεμ. Μια από αυτές είναι και το Ρέκβιεμ του Verdi. Η διάταξη στο Ρέκβιεμ του Βέρντι, είναι λίγο διαφορετική, το κείμενο όμως είναι το ίδιο. H τελευταία ενότητα “Libera me”, υπάρχει μόνο στη διάταξη του Verdi.
Adagio in G Minor (Albinoni).
Tο πένθιμο εμβατήριο Marcia Funebre του Στέφανου Δολιανίτη.
Giuseppe Mariani – Sventura!(= συμφορά).
Ωστόσο μπορούμε να βρούμε και ύμνους της εκκλησίας που έχουν ερμηνεύσει κατά καιρούς Έλληνες τραγουδιστές όπως ο Γαϊτάνος.
Ιδού ο Νυμφίος
Το Νυμφώνα Σου
Σήμερον κρεμάται
Εξέδυσάν με
Σε το Αναβαλόμενον
Η Ζωή εν τάφω
Άξιον Εστί
Αι γενεαί πάσαι
Αναστάσεως ημέρα
Χριστός Ανέστη
Ο Ύμνος της Αγάπης.
Τέλος, αν είστε σπίτι σας τις ήμερες εκείνες είναι καλό να ανοίξετε την πόρτα σας στα παιδιά και να απολαύσετε τα κάλαντα των ημερών.
Το Σάββατο του Λαζάρου τα κορίτσια γυρίζουν τα σπίτια και τραγουδούν τα ειδικά κάλαντα (Λαζαρικά) σε διάφορες παραλλαγές, σύμφωνα με την περιοχή που μένουν. Τα Κάλαντα του Λαζάρου εξιστορούν την «εκ νεκρών έγερση» του Λαζάρου. Τον Λάζαρο τραγουδούν κυρίως κορίτσια σχολικής ηλικίας, τα οποία αποκαλούνται λαζαρίνες, λαζαρίτσες, λαζαρούδισσες κ.α. Τελειώνοντας το τραγούδι τους, οι καλαντιστές της ημέρας, συνεχίζουν με ευχετικούς και επαινετικούς στίχους για το σπίτι και δέχονται ως φιλοδώρημα αυγά που τα τοποθετούν σ’ ένα στολισμένο καλαθάκι.
Τα Κάλαντα της Μεγάλης Πέμπτης έχουν θρηνητικό χαρακτήρα και αναφέρονται στη Σταύρωση του Χριστού. Το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής αγόρια γυρνούν από σπίτι σε σπίτι και τραγουδούν το μοιρολόι «Σήμερα μαύρος ουρανός», γνωστό και ως «Μοιρολόι της Παναγίας».
Ζούμε σε μια εποχή που χαρακτηρίζεται από άγχος, αστάθεια, κρίση των αξιών, μοναξιά και επιφανειακές ανθρώπινες σχέσεις. Ο άνθρωπος κινδυνεύει να χαθεί μέσα στην ανωνυμία και την μονοτονία της πόλης. Σε μια τέτοια κοινωνία θα ήταν άδικο να υπάρξει πτώση και των εσωτερικών συνόρων του αυτοπροσδιορισμού της ταυτότητας και του πολιτισμού μας. Τα ήθη, τα έθιμα και οι παραδόσεις ενός λαού συνθέτουν μια αρμονική ζωή και είναι ένα πολύ σημαντικό κεφάλαιο της πολιτισμικής κληρονομιάς. Τα ήθη είναι οι «άγραφοι νόμοι» κάθε κοινωνίας και τα έθιμα είναι οι πράξεις, οι οποίες εκφράζουν τις αντιλήψεις της. Μαζί αυτά κτίζουν τις παραδόσεις και την ιστορία μας, οι οποίες αποτελούν πηγή δύναμης, ταυτότητας, σύνδεσης ανάμεσα στις γενιές και πηγή πίστης και νοήματος.
Δεν είναι απαραίτητο να ακολουθεί κατά γράμμα κανένας αυτόν τον τρόπο ζωής, ωστόσο οι επιστήμονες ισχυρίζονται πως φτάνει να βρεθεί κανείς στο πνεύμα των πατροπαράδοτων συνηθειών για να αντλήσει δύναμη και είναι βέβαιο ότι οι μεγάλες γιορτές όπως του Πάσχα είναι μια καλή αρχή για την ενίσχυση της οικογενειακής συνοχής. Εύχομαι το φως της Ανάστασης να φωτίζει τις καρδιές μας!Καλό Πάσχα και καλή Ανάσταση!
Βασιλική Ζήση
Σοπράνο κολορατούρα
